Blade Runner (1982) - Đầy lỗ hổng nhưng vẫn là một kiệt tác của thời đại

Khi mà Blade Runner 2049 hãy còn là một cái tên xa lạ đối với khán giả Việt Nam, thì ở trời Tây, người hâm mộ ngóng trông từng ngày để được gặp lại “người bạn cũ” sau hơn 30 năm vắng bóng. Vào thời điểm ra mắt của mình, Blade Runner do Ridley Scott chỉ đạo, với Harrison Ford vào vai chính, là một cú “flop” nặng nề tại phòng vé Bắc Mỹ. Thế nhưng, chỉ sau vài năm, trào lưu công chúng đã thay đổi, người ta bắt đầu nhìn nhận tác phẩm mang phong cách neo-noir này như một “viên ngọc quý” của bộ môn nghệ thuật thứ bảy.

Ở thế giới tương lai năm 2019, một tập đoàn mang tên Tyrell đã phát triển những người máy nhân bản (replicant) với trí tuệ và thể chất vượt trội nhằm phục vụ con người. Khi những replicant có dấu hiệu nổi loạn, họ sẽ bị cho “nghỉ hưu” bởi những đặc vụ Blade Runner. Chuyện phim xoay quanh Rick Deckard (Harrison Ford), một Blade Runner được giao nhiệm vụ săn lùng nhóm replicant nổi loạn do Roy Batty (Rutger Hauer) cầm đầu.

Chủ đề cho dòng phim neo-noir thường liên quan đến tội phạm của thế giới tương lai, nên không quá ngạc nhiên khi yếu tố trinh thám được khắc họa mạnh mẽ trong phim. Thực tế, phần lớn tác phẩm chỉ tập trung vào hành trình truy lùng các manh mối, các suy luận và những giả thuyết của Rick Deckard. Blade Runner vì thế cũng không sở hữu những cảnh cháy nổ mang phong cách “Michael Bay” hay những pha võ thuật đẹp mắt, trái lại nhịp phim còn khá trầm lắng.

Thành phố Los Angeles trong tương lai được phim khắc họa là một nơi nhộn nhịp và xa hoa, cũng là chốn hội lưu của nhiều nền văn hóa. Quán mì Tàu mở san sát với những trung tâm thương mại, còn các bảng chỉ dẫn thì không thiếu một ngôn ngữ nào. Các nhãn hàng quảng cáo không còn dựng lại ở việc trưng băng rôn, hộp đèn - có hẳn hình ảnh lập thể của những cô gái trong trang phục truyền thống Nhật Bản, hay những cô nàng ảnh ảo ăn mặc khêu gợi đi “nhông nhông” khắp thành phố. 

Nhưng chốn thiên đường cũng tràn ngập những góc khuất, trong hình dạng những hộp đêm nơi những replicant trở thành nô lệ tình dục cho con người. Dễ hiểu nếu khán giả cảm nhận được mối tương đồng trong những tác phẩm điện ảnh khác như Ghost in the Shell, The Matrix, Akira... Bởi chính Blade Runner là chiếc cột thu lôi truyền những tia sét của sự sáng tạo cho các “hậu bối” sau này.

Còn nữa, bạn nghĩ từ đâu mà có hình tượng quen thuộc về một người hùng bỏ tay vào túi áo măng tô rộng thùng thình, lầm lũi đi quay lưng lại với cả thế giới? Hay những góc quay cận cảnh tuyệt đẹp, với làn khói thuốc lá phủ kín khuôn mặt nhân vật? Cũng từ Blade Runner mà ra cả.

Cũng vì những chi tiết kể trên, Blade Runner đến nay vẫn còn là một sản phẩm điện ảnh gây nhiều tranh cãi. Lúc ra mắt, phim bị các nhà phê bình đương thời phê bình rằng quá u tối, tình tiết dài dòng; không những thế hình ảnh những người phụ nữ được khắc họa trong phim cũng bị đánh giá là quá ủy mị và lệ thuộc vào “sự áp bức của nam giới”. Phim cũng sở hữu một trong những cảnh nóng gây shock, khi Rick Deckard dùng lời lẽ đe dọa để chiếm lấy tình yêu và thể xác của nữ người máy Rachael (Sean Young). Đến thời điểm hiện tại, nhiều nhà nữ quyền vẫn còn tẩy chay bộ phim vì lối khắc họa này.

Công bằng mà nói, Blade Runner được đánh giá là một trong những tác phẩm điện ảnh kinh điển không phải bởi nó hoàn hảo. Nếu hoàn hảo, thì đã không có quá nhiều bản cắt sửa sau khi phim ra mắt, và bản nào thì cũng được đánh giá là… hay hơn bản chiếu rạp. Đồng thời, tuyến nhân vật chính của Harrison Ford cũng tương đối nhạt nhòa và không tỏ rõ được sự bản lĩnh của một Blade Runner. Kênh youtube hài hước Honest Trailer còn mỉa mai rằng trong phim, Rick Deckard chỉ là đúng ba việc: yêu cầu máy tính zoom cận cảnh các vật chứng, nhìn xa xăm vào một nơi vô định, và... “mây mưa” với Rachael.

(Phần sau có thể tiết lộ tình tiết quan trọng của phim, cần cân nhắc trước khi đọc)

Thứ mà một bộ phim không hoàn hảo như Blade Runner có thể xây dựng chính là giá trị nhân văn của tác phẩm. Vốn dựa truyện cuốn tiểu thuyết Do Androids Dream of Electric Sheeps? (Liệu Người Máy Có Mơ Về Những Con Cừu Điện?) của Phillip K. Dick, Blade Runner cũng chịu nhiều ảnh hưởng từ nhân sinh quan của nguyên tác. Điều đó thể hiện qua hình ảnh của nhân vật phản diện Roy Batty, một kẻ ác từng khiến hàng ngàn khán giả không kìm được nước mắt. Hắn và những đồng bọn của mình thuộc thế hệ replicant Nexus-6, với vòng đời chỉ vỏn vẹn bốn năm. Giống như những con người bị bệnh nan y, hắn cảm nhận được sự bất công mà “Đấng sáng tạo” đã dành cho mình.

Trong khi Rick Deckard chẳng khác gì con rối chịu sự chi phối của chính quyền, thì Roy lại nhận ra được những sợi dây vô hình và muốn cắt phăng chúng đi. Trong quãng đời ngắn ngủi của mình, hắn đã được chiêm ngưỡng những điều kỳ vĩ, dám đấu tranh để đòi lại lẽ công bằng. Cũng chính vì thế, đoạn độc thoại vào những giờ phút cuối đời mà Roy dành cho Rick thực sự khiến người xem uất nghẹn; trong cơn mưa xối xả ấy, gã người máy với tấm thân trần trụi đã thốt lên những lời nhân văn và thi vị hơn cả loài người:

"Ta từng chứng kiến những sự kiện mà con người các người sẽ không bao giờ tin nổi. Những tàu chiến dồn dập khai hoả vành đai Orion. Ta chiêm ngưỡng tia C phát sáng trong đêm tối tại Cổng Tannhäuser. Những ký ức ấy... rồi sẽ mờ nhạt... theo thời gian. Như nước mắt chảy trong cơn mưa này..."

Đó là một cái kết đầy hoài nghi và không ai có thể lường trước được, khi kẻ ác ra đi như một người hùng, còn Blade Runner của chúng ta đạt được gì ngoài mối tình cỏn con với một cô nàng người máy? Cơn mưa xóa nhòa nước mắt của Roy, hay chính những giọt nước mắt ấy khiến cơn mưa trở nên vô nghĩa?

Từ đây, có thể thấy rằng Blade Runner là kiểu phim mà người xem có thể không thích trọn vẹn cả tác phẩm, nhưng những câu thoại đặc sắc, một vài phân đoạn đẹp bất ngờ lại khiến chúng ta phải động lòng. Và hành trình của các Blade Runner vẫn chưa dừng tại đó, hãy chuẩn bị tinh thần để thưởng thức Blade Runner 2049 nhé!