Grammy "trở mình": Những lời trách cứ đều đã được lắng nghe?

Việc đề cử và bầu chọn Grammy dựa vào thành viên của Viện ghi âm Quốc gia, bao gồm các nhạc sĩ, nhạc công, nhà sản xuất, kỹ sư âm thanh và tất cả những ai có nghề nghiệp gắn với việc ghi âm. Quá trình này khá nhiêu khê với nhiều lần xét duyệt, số liệu được đo đếm bởi công ty kiểm toán độc lập Deloitte. Cuối cùng, danh sách đề cử sẽ được công bố cuối tháng 11 và sau đó kết quả cuối cùng được công bố vào tháng 2 năm sau, tại lễ trao giải. Khoảng cách của lượt đề cử đầu tiên với danh sách đề cử được công bố là rất lớn: Từ 20.000 xuống còn vài trăm trong 84 hạng mục. Đây chính là khoảng giữa để có những thông tin về chuyện nghệ sĩ Việt như Jimmi Nguyễn hay Hà Okio được đề cử Grammy.

Có những nghệ sĩ không quan tâm, đúng hơn có thể gọi là giận dỗi giải Grammy; tẩy chay giải thưởng này để phản đối những điều mà họ cho là bất công. Cộng đồng Rap/ Hip-Hop đặc biệt bất mãn vì khi cạnh tranh với các dòng nhạc khác ở những hạng mục quan trọng, Rap/ Hip-Hop luôn thua cuộc. Chưa bao giờ có một bản nhạc Rap nào nhận giải Bài hát của năm hoặc Ghi âm của năm. Lauryn Hill và nhóm Outkast là hai cái tên hiếm hoi nhận được giải Album của năm. Thậm chí khi Adele lên nhận giải năm ngoái, cô đã dành phần lớn bài phát biểu của mình để ngỏ lời xin lỗi Beyoncé.

Năm ngoái, Frank Ocean đã không gửi album Blonde để xét duyệt cho giải Grammy, anh còn tuyên bố thẳng thắn "giải này đã lỗi thời". Tương tự, Drake dù nhận được hai giải nhưng không tham dự lễ trao giải. Năm nay, Drake cương quyết hơn khi không gửi album More Life để tranh tài tại Grammy.

Bên cạnh đó, Grammy có xu hướng bù đắp cho nghệ sĩ. Ví dụ trong thời hoàng kim, Viện ghi âm Quốc gia lỡ bỏ quên các tên tuổi lớn của làng nhạc thì khi sự nghiệp về chiều, rất có khả năng các nghệ sĩ này sẽ nhận được những giải Grammy quan trọng mà lẽ ra họ phải được nhận vài chục năm trước.

Năm 1992, Eric Clapton hốt trọn những giải thưởng quan trọng tại Grammy với album Unplugged, với ca khúc Tears in heaven và Layla. Đó là những tác phẩm xuất sắc nhưng lẽ ra Eric phải nhận được Grammy từ thập niên 70 - 80 với album Slowhand hoặc August.

Và thế là những nghệ sĩ trẻ cảm thấy bất công vì ít có cơ hội cho mình. Như trong hạng mục Hip-Hop, đương nhiên các nghệ sĩ da màu chiếm ưu thế nhưng năm ngoái, hầu hết đề cử dành cho những cái tên kỳ cựu như Kanye West, Drake, Dj Khaled và cơ hội còn lại là của các nghệ sĩ trẻ Chance The Rapper hay D.R.A.M. (nhưng cuối cùng Chance The Rapper là người thắng lớn).

Và Grammy năm nay đã thay đổi. Dường như tất cả những lời trách cứ trước đây đã được lắng nghe.

Hip-Hop chiếm vị trí đáng tự hào tại các đề cử Grammy lần thứ 60: Jay-Z có 8 đề cử, Kendrick Lamar có 7. R&B cũng ngẩng cao đầu với Bruno Mars được đề cử 6 giải, Childish Gambino có 5. Giải quan trọng Album của năm không hề có gương mặt nam da trắng nào. Giải Nghệ sĩ mới của năm cũng vậy, dành cho các giọng nữ và rapper da màu.

Grammy năm nay cũng nắm bắt xu thế nhạc streaming nói riêng và những thành công về thương mại nói chung thay vì bỏ ngoài tai như những năm trước. Cả 5 đề cử Album của năm đều có ít nhất một bài hát lọt vào Top 25 của Billboard.

Hai năm trước, khán giả đại chúng tự hỏi tại sao nghệ-sĩ-mà-tôi-chưa-bao-giờ-nghe-tới như Alabama Shakes lại được đề cử Album của năm với đĩa Sound and Color. Năm ngoái, người nghe lại tiếp tục gãi đầu gãi tai với đề cử A Sailor’s Guide to Earth của Sturgill-Simpson-ông-này-là-ai. Trước khi được đề cử, album của Sturgill bán được 200.000 bản, quá nhỏ bé so với Adele hay Drake, các nghệ sĩ trong cùng hạng mục.

Các đề cử quan trọng năm nay đều có lượt nghe streaming rất cao cũng như được bàn tán nhiều trên các mạng xã hội. Thử liếc qua lượt nghe của hạng mục Ghi âm của năm: Redbone có lượt nghe gần 400 triệu, HUMBLE. gần 700 triệu, Despacito gần 1 tỷ (bản gốc gần 800 triệu), 24K Magic gần 550 triệu… Đây chỉ là lượt nghe trên Spotify, dịch vụ streaming có lượng người dùng lớn nhất hiện giờ. Trên YouTube, con số của Despacito là hơn 4,7 tỷ. Nếu Despacito giành giải Ghi âm hoặc Bài hát của năm, có lẽ đó là cố gắng của Grammy để bắt kịp các dòng chảy đang định hình nền văn hóa đương đại.

Lớn tuổi nhất trong các hạng mục quan trọng năm nay, Jay-Z luôn là cái tên yêu thích của các thành viên Viện ghi âm Quốc gia. Trong sự nghiệp của mình, ông trùm này đã nhận 21 giải Grammy sau 74 lần được đề cử! Và 4:44 cũng thành công rực rỡ về thương mại dù tuần đầu phát hành độc quyền trên Tidal nên lượt nghe của The Story of O.J. không được công bố.

Kendrick Lamar là cái tên sáng giá nhất của dòng Hip-Hop trong những năm gần đây, xứng đáng cạnh tranh với ông trùm Jay-Z. Cứ 2 năm anh lại dạo một vòng ở Grammy để lượm đề cử. Grammy 56, anh có 7 đề cử. Grammy 58, anh có 11 đề cử. Nếu như Good Kid, M.A.A.D City khá riêng tư còn To Pimp a Butterfly rộng mở với các vấn đề chính trị xã hội thì Damn. cân bằng giữa cả hai.

Tuy nhiên, do có hai đấu thủ rất mạnh cùng nhạc Hip-Hop là Kendrick Lamar và Jay-Z khiến số phiếu bầu dành cho Hip-Hop có thể bị chia sẻ (tương tự với Bruno Mars và Childish Gambino của R&B), và lúc này lợi thế sẽ thuộc về cái tên "trắng" nhất trong hạng mục Album của năm: Melodrama của Lorde. Tất cả các thành viên nào thích Pop, Rock, Alternative đều có thể sẽ dồn phiếu cho cô gái trẻ này. Cũng là một đĩa nhạc với trái tim tan vỡ giống như 25 của Adele, Melodrama xuất hiện trong hầu hết danh sách Album xuất sắc nhất năm 2017 của giới phê bình. Nhưng nỗi buồn, sự cô độc của Lorde không được dàn trải với nhịp điệu chậm rãi mà lại nhộn nhịp với Electro Pop. Đó không phải là dòng nhạc ăn khách hiện nay nên ngoài bài Green Light leo lên hạng 19, các đĩa đơn từ Melodrama đều không thành công ở bảng xếp hạng.

Có vẻ nhạc Pop thiệt thòi nhất tại Grammy lần này. Đôi bạn cùng tiến sáng chói nhất làng nhạc - Taylor Swift và Ed Sheeran chỉ nhận được những đề cử vụn vặt (so với tiếng tăm của họ). Đáng tiếc nhất là Ed Sheeran với album Divide và bài Shape of You, là album và đĩa đơn bán chạy nhất năm 2017 ở cả hai bờ Đại Tây Dương nhưng chỉ nhận được đề cử của dòng nhạc Pop. Album Reputation của Taylor Swift vì phát hành trễ nên không đủ điều kiện cho Grammy và cô chỉ nhận được một đề cử rất khiêm tốn: "Bài hát viết cho phương tiện thị giác", cụ thể là bài hát I Don't Wanna Live Forever cho nhạc phim Fifty Shades Darker. Thật ra, ca khúc Look What You Made Me Do phát hành trước nên đủ điều kiện dự Grammy lần này, giống như Shake It Off từng nhận được một loạt đề cử tại Grammy 57, còn một năm sau đó, 1989 được đề cử (và thắng giải) tại Grammy 58. Nhưng Grammy đã bỏ qua Taylor Swift, vốn là "con cưng" vài năm trước.

Cũng từng được ưa chuộng tại Grammy với 13 đề cử, chưa bao giờ vắng mặt từ năm 2009 - 2015, nhưng năm nay, Katy Perry hoàn toàn bị bỏ quên. Cả Katy và Taylor đều có những thay đổi khá lớn trong năm rồi so với các album trước đó, như âm nhạc tối màu hơn và phần lời cố gắng có ý nghĩa sâu sắc hơn.

Những trông đợi của nữ giới giờ dồn vào cái tên mới mẻ SZA. Cùng hãng đĩa với Kendrick Lamar, cô gái 27 tuổi có một năm thăng tiến rất nhanh với những cơ hội đứng cạnh các tên tuổi lớn. Cô hát chung với Maroon 5, tham gia cùng Post Malone và Khalid trong phần remix lại bài Homemade Dynamite của Lorde và cuối năm, một mình nhận 5 đề cử Grammy trong đó có giải quan trọng là Nghệ sĩ mới của năm. Giống như Melodrama, Ctrl của SZA cũng xuất hiện trong nhiều danh sách album hay nhất của năm 2017, một năm mà các giọng hát nữ không có được nhiều tác phẩm vượt trội.

Theo dòng R&B nhưng SZA luôn thể hiện sự yêu thích với dòng nhạc Jazz. Cách đây 7 năm, một giọng hát Jazz không được nhiều người biết đến là Esperanza Spalding đã đánh bại Justin Bieber, Drake để giành giải Nghệ sĩ mới của năm. Đó là lần đầu tiên, một giọng hát Jazz nhận được giải thưởng này. Với những lời ngợi khen nhận được từ giới phê bình, SZA là cái tên thuyết phục nhất để nhận giải Nghệ sĩ mới của năm.

Có lẽ nhạc Rock có một năm hoang mang nhất tại Grammy. Không chỉ vắng mặt ở các đề cử quan trọng mà ở hạng mục Rock cũng có những dấu hỏi lớn. Hai nhóm Imagine Dragons và Portugal. The Man được đề cử ở hạng mục Pop để các nhóm xa lạ như Nothing More, Kaleo hay K.Flay (đề cử nữ duy nhất của nhạc Rock) cạnh tranh cùng Metallica, Foo Fighters hay những người quá cố Leonard Cohen, Chris Cornell. Foo Fighters đã có một album xuất sắc trong năm nhưng chỉ nhận được đề cử cho single Run. Đây là bài xứng đáng nhận giải nhất trong hai hạng mục Ghi âm nhạc Rock và Bài hát nhạc Rock; còn Album nhạc Rock có thể dành cho sự trở lại của Metallica, đĩa Hardwired...To Self-Destruct. A Deeper Understanding của The War On Drugs cũng là một đĩa hay tuy nhiên lại khá lạc loài ở dòng nhạc Rock và phù hợp hơn nếu đề cử ở hạng mục Alternative.

Một thay đổi nữa là Grammy năm nay đã cho phép các thành viên bầu chọn… online thay vì gửi qua bưu điện như trước đây!