Khám phá nỗi ám ảnh của Hollywood với những căn nhà ma ám

Từ lâu, những căn nhà ma ám luôn là một đề tài hấp dẫn đối với Hollywood. Hình ảnh các nhân vật hốt hoảng chạy qua hành lang tối, hay đứng trước một cánh cửa đóng kín luôn gợi cho khán giả sự lo lắng tột cùng. Qua hàng thập kỷ, dòng phim kinh dị đã giới thiệu đến khán giả hàng loạt các ngôi nhà ma khác nhau: từ lâu đài với kiến trúc gothic xưa cũ cho tới một căn hộ tưởng như tiện nghi hiện đại. Những đạo diễn như John Carpenter hay Wes Craven nổi tiếng với khả năng chọn địa điểm quay phim rất "đắt", nhất là những ngôi nhà để nỗi sợ mọc mầm ngay từ bốn bức tường.

Bộ phim Hereditary (Di Truyền) vừa được ra mắt ngày 8/6 của hãng A24 là tác phẩm kinh dị tiếp theo khai thác nỗi sợ từ một căn nhà kỳ quái. Ngôi nhà gỗ trong rừng mà gia đình Graham sinh sống là minh chứng cho sự ưu ái của Hollywood đối với hình ảnh nhà ma, mà với mỗi tác phẩm chúng lại đem đến nỗi sợ riêng.

Giải mã bí ẩn của ngôi nhà ma trong Hereditary

Khi chúng ta về nhà và chốt cửa, chúng ta muốn nghĩ rằng mình đã an toàn khỏi những rắc rối bên ngoài. Một câu chuyện kinh dị tốt thì thầm vào tai chúng ta rằng, không phải ta đang khóa mình khỏi những đe dọa từ bên ngoài, mà là ta đang khóa chính mình vào bên trong - với bọn chúng. Căn nhà gỗ trong bộ phim kinh dị Hereditary không chỉ đơn thuần là nơi chứa chấp những điều bí hiểm mà bản thân nó đã là một nỗi ám ảnh.

Hereditary phần nào hé lộ về quan điểm của con người về chuyện thừa kế: có những thứ chúng ta muốn (ngôi nhà, tài sản, tiền bạc) và có những thứ "cho cũng không dám nhận" (lời nguyền gia đình). Với diễn xuất ám ảnh của Toni Collette, Hereditary là câu chuyện bí ẩn xoay quanh tội lỗi và đau buồn. Mỗi con người trong gia đình dường như vật lộn với vấn đề của chính mình: nhân vật của Collette thì mới chôn bà mẹ cay nghiệt, người chồng Gabriel Byrne thì thu mình lại đau khổ, cậu con trai tuổi thiếu niên nghiện cần sa và cục cằn, đứa con gái thì trút giận lên những bức tranh nguệch ngoạc và cắt đầu chim bồ câu.

Ngôi nhà là nơi diễn ra những sự kiện kỳ lạ trong phim: đó là một công trình bằng gỗ lớn, lọt thỏm giữa cánh rừng bạch dương như một ốc đảo. Kiến trúc dù không phải theo phong cách gothic thời trung cổ mà giống với thế kỷ 20 nhưng vẫn gợi ra sự không thoải mái. Điều này khiến Hereditary mang nét đẹp của một phim kinh dị cổ điển mà ở đó, bối cảnh (căn nhà) là nguồn cội phản ánh rối loạn tâm lý và bí mật che giấu của các nhân vật. Nói cách khác, ngôi nhà là một phép ẩn dụ cho tâm trí con người. Nằm cách xa khu vực công cộng, những góc tối, tầng hầm bí mật tượng trưng cho không gian vô định của tiềm thức.

Điều làm cho ngôi nhà trong Hereditary trở nên thập phần đáng sợ là bởi khán giả không thể nào hình dung được bố trí của ngôi nhà như thế nào. Đó là bởi thực tế không có một ngôi nhà nào cả. Hereditary không được quay trong không gian của một ngôi nhà, mà là trong những bối cảnh khác nhau tại trường quay. Đó là thủ thuật mà Stanley Kubrick đã sử dụng trong The Shining và trước đó là Robert Wise từng thực hiện với The Haunting: nỗi sợ tăng lên khi người xem bất lực trong việc thiết lập một bản đồ về ngôi nhà trong đầu.

Với The Haunting, nội thất và phối cảnh được cố tình xây dựng hơi vẹo vọ và được quay bằng mắt kính (lens) bị bóp méo. Tiểu thuyết gốc của Shirley Jackson có viết: "Nó có một kiến trúc sai lầm tạo cảm giác khó chịu ở mọi góc độ, các bức tường thì dường như dài hơn một chút so với kích cỡ mà mắt có thể chịu đựng, còn ở hướng khác thì chúng lại quá ngắn." Hereditary không quá phụ thuộc vào các chiêu trò của nhiều ngôi nhà ma trên màn ảnh sử dụng: sàn nhà không kêu răng rắc khi bước lên, không có những bức tường bong tróc giấy dán, thế nhưng vẫn đủ tạo nên không gian áp lực cho khán giả. Nếu bạn nhận ra sự sai lầm (cố tình) trong kiến trúc của bộ phim, bạn sẽ thấy ngôi nhà của Di Truyền trở thành một phần của sự kinh hoàng chứ không chỉ đơn giản là bối cảnh để những sự kiện kỳ lạ diễn ra.

Trước khi ngôi nhà gỗ trong Hereditary dọa nạt khán giả thì các ngôi nhà ma cũng đã có một lịch sử dài trên màn ảnh. Cùng điểm lại những địa điểm rùng rợn nhất trên phim kinh dị, là sân khấu của giết chóc và hỗn loạn từng khiến khán giả chạy mất dép.

Dinh thự Winchester và những ngôi nhà ma nổi tiếng trên màn ảnh

Nếu có một công ty bất động sản dưới cõi âm, chắc chắn giấc mơ của họ là xây được một tòa lâu đài có tên là Dinh thự Winchester hiện đang ngự trị tại San Jose, California. Được xây cất vào năm 1884 bởi góa phụ mê tín Sarah Winchester, người thừa kế cả một núi tiền, biệt thự Winchester được tạo nên với mục đích thỏa mãn hồn ma của những kẻ chết dưới họng súng của ông chồng quá cố.

Nghe theo lời một bà đồng, Sarah Winchester thuê hẳn một đội quân thợ xây liên tiếp trong 40 năm không ngừng bành trướng cơ ngơi này nhưng lại không có một kế hoạch cụ thể. Kết quả là một công trình kiến trúc có một không hai: mái nhọn hoắt, cửa kính màu, tháp pháo, những cánh cửa mở toang chẳng để làm gì, hành lang và cầu thang chẳng dẫn tới đâu. Đó là một biệt thự đồ sộ mà toàn thể các chi tiết không ăn nhập giữa cái gì với cái gì.

Trước khi tò mò rằng liệu đã có ai đó làm một bộ phim về ngôi nhà ma quỷ này chưa thì xin thưa rằng họ đã làm rồi và ai nấy chán-chả-buồn-nói-đến-tên-là Winchester, dù có cả Helen Mirren tham gia. Tuy nhiên, xét riêng về bản thân ngôi nhà thì nó vẫn là thứ gây ấn tượng thậm chí dọa bạn tè ra quần giữa vô vàn những chi tiết thất vọng của cái phim kinh dị ấy.

Một ngôi nhà ma ám trên màn ảnh có thể là một tòa lâu đài rộng lớn, một dinh thự đổ nát hay thậm chí một căn hộ có vẻ như rất bình thường (như trường hợp của Paranomal Activity chẳng hạn), thế nhưng càng nán lại, các nhân vật càng phát hiện ra nhiều bí mật đen tối. Càng bị tấn công, ham muốn tìm hiểu câu trả lời của nhân vật chính và khán giả càng thêm phần mạnh mẽ, chúng ta nửa tò mò muốn biết điều gì đang được cất giữ trong ngôi nhà bí ẩn kia, nửa sợ hãi chỉ muốn bỏ chạy.

Ở đó, phụ nữ thường là nạn nhân bị cầm tù, bị ám ảnh bởi bóng ma của những người đàn bà trong quá khứ, như trường hợp của Jane Eyre, Edith Cushing trong Crimson Peak (Lâu Đài Đẫm Máu), The Haunting of Hill House (Ngôi Nhà Ma Ám) của Shirkey Jackson. Một vài trường hợp nhà ma khác phải kể tới là căn Eel Marsh trong The Woman in Black (Người Đàn Bà Mặc Áo Đen) có sự tham gia của Daniel Radcliffe hay ngôi nhà trên Quần đảo Eo Biển trong The Others (Ngôi Nhà Ma) có Nicole Kidman đóng chính.

Các ngôi nhà ma không nhất thiết phải có một kiến trúc Trung cổ tối tăm, đổ nát thì mới ám ảnh. Phim kinh dị kinh điển Rosemary’s Baby (Đứa Con Của Rosemary) của đạo diễn Roman Polanski dù lấy bối cảnh thập niên 60 tại thành phố sầm uất như New York nhưng tòa nhà Dakota Apartments vẫn khiến khán giả bất an vì màu sắc ảm đạm và cách bài trí nội thất lạnh lẽo.

Kiến trúc hiện đại là một nỗ lực để xua tan những lo sợ "vô cớ" của con người, đem đến cho chúng ta cảm giác an toàn bằng sự tiện nghi, ánh sáng ngập tràn để xua tan những góc tối. Thế nhưng trong các phim kinh dị hầu như bạn không bao giờ thấy được những cố gắng này thành công. Cùng lắm, người ta thường che giấu những điều lạ lùng bằng cách sơn phủ, lấy tấm thảm chèn lên hoặc vá víu tạm bợ những vết nứt.

Trong Mother!, nhân vật người mẹ, người vợ đã cố gắng một mình xây cất ngôi nhà với tất cả những gì cô có thể, nhưng không thể nào che giấu được cơn hấp hối của nó. Cô đành gượng trát sơn lên bức tường hoen ố từng ngày, che phủ nền nhà rỉ máu bằng tấm thảm với một dự cảm đen tối.

Đối mặt với câu hỏi của khán giả, tại sao cứ phải mua những ngôi nhà cổ như thế dù trông đã phát sợ rồi, phim kinh dị đưa ra lời giải thích khả dĩ nhất tập trung vào những nhân vật có hầu bao khiêm tốn. Họ không có nhiều lựa chọn, ngay cả khi đó là lựa chọn tồi.

Thập niên 80 ở Mỹ đánh dấu một thế hệ đối mặt với bất ổn kinh tế và tỷ lệ thế chấp cao. Nhiều gia đình chấp nhận đánh đổi sự an tâm lấy một chỗ để "an cư", bỏ qua lời cảnh báo của những người môi giới, bạn bè hoặc người thân bởi họ bị bóp nghẹt bởi kinh tế. Đó là bối cảnh mà The Amityville Horror (Ngôi Nhà Rùng Rợn) diễn ra, một cặp vợ chồng mới cưới đã cố tình nhắm mắt làm ngơ trước các dấu hiệu cảnh báo trước khi cố tình sở hữu căn nhà với phần cửa sổ gác mái kỳ quặc: thực tế là người thuê nhà trước đó đã sát hại gia đình mình bằng khẩu súng ngắn và trước đó nữa thì đó là vùng đất chôn cất người bản địa.

Căn nhà gỗ của Hereditary có thể không phải là ngôi nhà ma kinh dị nhất, bởi nó không hẳn là một căn nhà thực sự mà được tạo ra từ nhiều mảnh ghép trên phim trường. Những ngôi nhà ám ảnh nhất phải là các địa điểm thật bị đồn là "có ma" từng được làm trường quay. Thế nhưng điều đó không khiến cho căn nhà của gia đình Graham bớt đáng sợ hơn, bởi sự vận dụng kết hợp giữa các yếu tố "ăn điểm": hẻo lánh, kiến trúc cổ kính và đặc biệt, kỹ thuật quay phim để bóp méo cấu trúc khiến ta không hình dung được tổng thể.

Chắc chắn chừng nào dòng phim kinh dị còn tồn tại, Hollywood vẫn còn tìm được cách để biến nơi vốn được coi là mái ấm, là nơi trú ẩn của con người trở thành nỗi đe dọa đối với chúng ta. Ngôi nhà trong Hereditary và những căn nhà ma ám trên màn ảnh sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho các nhà làm phim khai thác các hướng đi mới với hình tượng tưởng chừng quá quen thuộc này.