Chúc mừng sinh nhật Madonna – Tượng đài nữ quyền bất diệt của làng nhạc Pop

Beyoncé có thể là biểu tượng nữ quyền của thế hệ mới, song Madonna mới chính là tượng đài không thể thay thế.

Phong thái bốc lửa tràn đầy sức sống chẳng mấy kém cạnh các ngôi sao trẻ bây giờ của Madonna khiến không ít người quên mất rằng "người đàn bà hát" ấy hiện tại đã bước sang tuổi lục tuần (Madonna sinh ngày 16 tháng 8 năm 1958 tại thành phố Bay, tiểu bang Michigan, Hoa Kỳ). Từ khi chính thức gia nhập làng nhạc vào năm 1983, trải qua ba thập kỷ thành công vang dội cho đến ngày nay, Madonna vẫn duy trì được sức hút mãnh liệt như thuở ban đầu và được coi như một biểu tượng văn hoá toàn cầu.

Trong suốt sự nghiệp của mình, Madonna đã xây dựng nên một di sản to lớn cả về âm nhạc, phong cách, thời trang và tư tưởng. Tầm ảnh hưởng của bà được các chuyên gia văn hoá và xã hội học so sánh với sức hút của The Beatles, Elvis Presley, hay Michael Jackson – những huyền thoại âm nhạc đã để lại dấu ấn không thể nào quên trong nền văn hoá đại chúng Mỹ qua nhiều thế hệ. Đặc biệt, nhắc đến Madonna, người ta sẽ nhớ ngay đến một biểu tượng nữ quyền, một nhà hoạt động vì quyền phụ nữ không ngừng nghỉ suốt hơn ba thập kỷ qua.

Phụ nữ là nguồn cảm hứng bất tận cho nghệ thuật nói chung và âm nhạc nói riêng. Bên cạnh những khúc tình ca lãng mạn với hình ảnh người phụ nữ ngọt ngào, mềm mại, dịu dàng và có phần yếu đuối trong tình yêu, ngày càng có nhiều hơn những bài hát mang nội dung ủng hộ, cổ vũ nữ quyền xuất hiện và trở thành những "bản tuyên ngôn độc lập" dành riêng cho nữ giới. 

Từ "bài thánh ca huyền thoại về nữ quyền" - You don’t own me (1964) của danh ca Lesley Gore – khẳng định sự độc lập tuyệt đối của người phụ nữ trước sự kiểm soát của đàn ông, hay ca khúc Control (1986) của Janet Jackson – khuyến khích phụ nữ bộc lộ cá tính của bản thân tới hàng loạt các ca khúc hit thể hiện những thông điệp đầy sức nặng về sự tự tin, bản lĩnh và sức mạnh của phái đẹp đến từ các tên tuổi tài năng trong làng nhạc hiện tại như Single Ladies (Put a ring on it) (2008), Run the world (Girls) (2011) của "biểu tượng nữ quyền thế hệ mới" Beyoncé Knowles hay Superwoman (2009), Girl on fire (2012) của nữ nghệ sĩ tài năng Alicia Keys.

Madonna chính là một trong những nữ nghệ sĩ đầu tiên và táo bạo nhất trong việc dùng âm nhạc để cất lên tiếng nói về giới mình một cách vô cùng mạnh mẽ vào giai đoạn cuối thế kỷ 20. Vào năm 1984, Madonna đã tạo nên cơn sốt trên khắp thế giới với bản hit dance-pop Like a virgin. Được trích từ album cùng tên, ca khúc này là đĩa đơn đầu tiên của bà giành vị trí số một trên bảng xếp hạng Billboard. 

Chính Like a virgin đã khởi đầu cho hành trình trở thành tượng đài nữ quyền mãi cho đến tận ngày nay của Madonna. Ca khúc này còn tạo ấn tượng sâu đậm khi nêu lên quan niệm mới mẻ về giá trị của tình yêu và là lời kêu gọi táo bạo đối với phụ nữ - hãy cháy hết mình để sống trọn vẹn, tự do trong tình ái, bất chấp mọi ràng buộc của lễ giáo hà khắc: 

"Em gửi trọn tình yêu này nơi anh. Nỗi sợ trong em đang lụi tàn dần. Em gìn giữ và trao hết cho anh. Bởi chỉ có tình yêu là vĩnh cửu." (Gonna give you all my love, boy / My fear is fading fast / Been saving it all for you / 'Cause only love can last)

Sau đó năm năm, đĩa đơn Express Yourself, thuộc album phòng thu thứ tư trong sự nghiệp của Madonna, lại tiếp tục gây nên hiệu ứng mạnh mẽ khi chia sẻ một thông điệp sâu sắc tới nữ giới. Từng lời ca trong bài hát này cho đến ngày nay vẫn mang giá trị như một bài học thiết thực đầy thông thái dành tặng mỗi cô gái về lòng tự tôn và sự lựa chọn sáng suốt về người đàn ông đích thực trong tình yêu.

"Bạn không cần nhẫn kim cương hay vàng 18 kara, hay những chiếc ô tô thời thượng lướt đi với tốc độ cao mà bạn biết chúng sẽ chẳng tồn tại lâu dài" (You don't need diamond rings or 18 carat gold / Fancy cars that go very fast you know they never last,) Đó là lời nữ hoàng nhạc Pop muốn gửi gắm đến nữ giới: đừng để những thứ vật chất hào nhoáng chi phối mong muốn và nguyện vọng của mình. Bởi điều thực sự cần thiết hơn chính là "Một người đàn ông có bàn tay mạnh mẽ để nâng bạn lên, khiến bạn thấy mình như một nữ hoàng đang ngự trên ngai vàng cao quý." (What you need is a big strong hand to / Lift you to your higher ground / Make you feel like a queen on a throne).

Bàn về ca khúc nổi tiếng này trong cuốn sách Madonna: Like an icon, tác giả Lucy O’Brien cho rằng Express Yourself là "tiếng gọi nữ quyền mạnh mẽ thể hiện tâm hồn đầy cảm xúc." Trong bài hát, Madonna đóng vai trò như "nhà thuyết giáo cho phái nữ, kêu gọi phụ nữ hãy tự tôn trọng giá trị của bản thân, hãy mạnh dạn từ bỏ một người đàn ông nếu anh ta không đối xử tốt với bạn."

Ngay từ thuở ban đầu, mái tóc vàng rực rỡ cùng khuôn miệng rộng cười tươi và phong cách biểu diễn bốc lửa của Madonna đã biến nữ danh ca trở thành quả bom sex gây choáng váng người hâm mộ. Mang thần thái gợi nhớ đến minh tinh màn bạc lừng danh Marilyn Monroe, song ở Madonna còn có nhiều nét phá cách khiến bà trở thành biểu tượng sex của thế hệ mới. 

Nếu Marilyn Monroe khiến đàn ông mê đắm vì nét đẹp cháy bỏng, ngọt ngào với thân hình đầy đặn, gợi cảm đầy nữ tính đúng chất một minh tinh điện ảnh thì Madonna lại cuốn hút theo cách gai góc hơn nhờ cơ thể rắn rỏi, khoẻ mạnh mang dáng dấp thể thao song vẫn vô cùng hấp dẫn. Trong khi Marilyn e ấp trong những bộ cánh mềm mại nửa kín nửa hở thì Madonna lại nổi loạn khi phô bày hết cả cơ thể mình trong những bộ đồ da bó sát, trang phục lập dị gắn đầy kim loại, miệng phì phèo thuốc lá, trên tay cầm roi da hoặc đồ chơi tình dục.

Dù ở độ tuổi nào, bà cũng vẫn không ngừng làm mới mình bằng những ý tưởng táo bạo đầy khiêu khích. Từ hình tượng nữ hoàng Hollywood quyền quý, tới cô nàng vật chất, cô vũ công lẳng lơ gợi cảm đến nữ quái gangster, chỉ trong vỏn vẹn một buổi biểu diễn, khán giả có thể được chiêm ngưỡng tất cả những hoá thân quyến rũ ấy của nữ hoàng nhạc Pop. 

Tuy nhiên, dù ở hình tượng nào, người ta vẫn thấy được ở Madonna nét phóng khoáng đến mức quái dị, phá cách. Có thể thấy ngay từ khi mới bước chân vào con đường nghệ thuật, người phụ nữ ấy đã luôn muốn thoát ra khỏi cái mác "trong sáng, ngoan hiền và chịu đựng" mà người đời gán cho nữ giới bao đời nay để khẳng định thái độ kiêu hãnh và tự do ở bản thân.

Với Madonna, sự sexy đã được nâng tầm lên một đẳng cấp mới khi không chỉ đơn thuần là tôn vinh vẻ đẹp bốc lửa, quyến rũ ở người phụ nữ mà còn là nhấn mạnh và đề cao sự tự chủ cùng độc lập của người đàn bà mạnh mẽ, táo bạo – điều gần như chưa có ai làm được trước đó. Phụ nữ theo quan điểm truyền thống là xinh đẹp, yếu đuối và luôn cần đàn ông chở che, nhưng với Madonna, phụ nữ là những cá thể hấp dẫn song cũng vô cùng cứng cỏi, độc lập và không cần dựa dẫm vào ai. 

Khi bà còn trẻ, có ý kiến cho rằng "Ở Madonna toát ra bản năng giới tính. Người phụ nữ ấy được sinh ra để thể hiện bản thân, song dường như lại thích tự ve vuốt mình hơn là khêu gợi lòng ham muốn và sự chấp nhận của đàn ông." Cảm tưởng như Madonna luôn thể hiện mình là người nắm thế chủ động và thậm chí sẵn sàng ngông cuồng vùng lên kiểm soát đàn ông, muốn đàn ông vừa thèm muốn nhưng vẫn không thể chi phối được mình.

Sự thành công và cá tính cùng tư tưởng của Madonna cho đến hiện tại vẫn là vấn đề gây tranh cãi đối với báo giới và nhiều chuyên gia văn hoá. Phong cách gợi cảm đầy khiêu khích cùng cách thể hiện quá sức táo bạo đến mức quái dị của nữ hoàng nhạc Pop đã không ít lần bị giới phê bình và báo chí buông lời chỉ trích nặng nề. Điển hình có thể kể đến MV Justify my love ra mắt năm 1990 đã khiến không chỉ cả nước Mỹ chấn động mà còn làm cả thế giới xôn xao khi đây chính xác là một sản phẩm khiêu dâm đúng nghĩa.

Trong video, Madonna hóa thân thành một người phụ nữ với vẻ ngoài đau khổ và mệt mỏi đang đi bộ trong hành lang khách sạn, sau đó bị dụ dỗ để quan hệ tình dục với một người đàn ông và một người phụ nữ bí ẩn. Mang nội dung đầy nhạy cảm với những hình ảnh về tình dục và xu hướng tính dục song tính cùng những động tác ve vuốt cơ thể, làm tình dung tục không che giấu, video này đã bị cấm phát sóng trên kênh MTV và nhiều kênh truyền hình khác. Đến bây giờ, Justify my love vẫn là MV gây tranh cãi nhất trong sự nghiệp của Madonna và thường xuyên bị đem ra mổ xẻ, nhại lại bởi nhiều nghệ sĩ khác.

Dù tích cực hay tiêu cực, không ai có thể phủ nhận được ảnh hưởng của Madonna đã tác động mạnh mẽ đến nữ giới nhiều thế hệ, góp phần phá bỏ mọi rào cản văn hoá và thách thức nhiều định kiến nặng nề về giới tính đè nặng lên phụ nữ bấy lâu nay. Madonna đã dám tiên phong làm điều chưa ai từng làm trước kia khi đưa tình dục và nữ quyền trở thành một phần không thể thiếu trong văn hoá đại chúng. 

Hầu như tất cả những nghệ sĩ thế hệ sau này như Christina Aguilera, Britney Spears, Beyoncé Knowles, Lady Gaga, Miley Cyrus ít nhiều đều chịu ảnh hưởng từ nữ hoàng nhạc Pop trong cách đưa tình dục vào làm chất liệu sáng tạo nghệ thuật và tinh thần cổ vũ sự tự do, độc lập ở phụ nữ.