Nhìn sang Trung Quốc, điện ảnh trinh thám của nước này hiện đang rất phát triển và liên tục có những nhân vật mới, hấp dẫn để gây sức hút đối với độc giả. Thương hiệu phim trinh thám lâu đời nhất và nổi tiếng nhất có lẽ chính là Bao Thanh Thiên – vị quan nổi tiếng với tài phá án như thần và xét xử công minh, thấu tình đạt lý.
Các phiên bản của Bao Công rất biến hoá và thể hiện được vô số góc nhìn của nhân vật này qua các bộ phim như Tuổi trẻ Bao Thanh Thiên, Lão thử ái thượng miêu... Ngoài ra, trong giai đoạn gần đây, rất nhiều các phiên bản của vị quan phá án thời Võ Chu là Địch Nhân Kiệt được xây dựng và đưa lên màn ảnh, thể hiện độ hấp dẫn không thua kém "đàn anh" Bao Chửng, thậm chí còn có phần hơn dựa vào sự mới mẻ.
Nhìn lại điện ảnh nước ta, dù có lịch sử và nền văn hoá lâu đời nhưng các tư liệu và thông tin tiếp cận được đến giới trẻ vẫn còn ít. Các bộ phim Việt Nam đề cập đến đề tài cổ trang rất hạn chế. Điều này dẫn đến giới trẻ Việt hiện nay tiếp thu lịch sử, văn hoá nước ngoài còn nhanh hơn nước mình. Đây là một điều rất đáng tiếc bởi lịch sử Việt Nam không thiếu những vị thần thám với tài phá án, xét xử không thua kém gì các nhân vật đến từ phương Bắc.
Quan Khoa Đăng
Cách đây 24 năm, NSND Hoàng Dũng đã gây ấn tượng khi vào vai quan Khoa Đăng trong series Cổ tích Việt Nam, tập Xét xử tài tình. Tuy nhiên, đó chỉ là một tập phim ngắn, dành cho trẻ em nên cũng nhanh chóng bị lãng quên và không để lại ấn tượng gì. Giờ đây, nếu muốn làm phim về một chuyên gia phá án thời phong kiến, chúng ta có khá nhiều tư liệu để khai thác. Lịch sử Việt Nam có những vị quan xét xử, phá án tài tình không kém các nhân vật đến từ Trung Quốc.
"Người phán xử" đã từng là người phán xử cách đây 24 năm
Đoàn Khung
Hay như nội thư Đoàn Khung dưới thời thời nhà Trần. Theo sách Cương Mục, nhà vua khi ấy muốn biết chính xác trong số những người tham gia chữa cháy ai là người đến trước, ai là người đến sau nên giao cho Đoàn Khung đảm nhiệm thống kê, báo cáo. Việc này rất khó bởi phàm chẳng ai muốn tự nhận mình đến sau. Trước tình huống này, Đoàn Khung cho tập hợp những người chữa cháy xếp hàng, rồi ấn đầu từng người, bảo ngồi xuống để đếm.
Sau đó, ông ghi lại kết quả và đem tâu lại với vua thứ tự xuất hiện của từng người. Vua Thánh Tông rất ngạc nhiên trước xử trí của họ Đoàn nên hỏi: "Tại sao ngươi biết rõ thế được?". Đoàn Khung chỉ ôn tồn mà bảo rằng: "Thần ấn đầu người nào mà thấy tóc thấm mồ hôi và tro bụi thì đó là những người đến đầu và dốc sức chữa cháy. Những ai đến sau thì tóc không có mồ hôi và không ám bụi. Vì thế mà biết". Chuyện này về sau trở thành một điển tích và Đoàn Khung được người sau nhớ đến như một vị nội thư tài ba, sáng suốt.
Ảnh minh hoạ, Nguồn: truyện tranh Long Thần Tướng
Nguyễn Mại
Hay như thời Hậu Lê, chúng ta cũng có một vị quan anh minh khác là Nguyễn Mại. Theo sách cổ, một người đàn bà bị mất gà đã đứng ra chửi cả làng, cả xóm rất thậm tệ. Quan liền sai trói người đàn bà này lại rồi mắng cho vì tội chua ngoa, gọi cả xóm đến cho mỗi người được tát người đàn bà này một cái vì bị chửi đổng. Cả xóm ai cũng thương người nghèo bị mất gà nên chỉ tát nhẹ. Riêng có một người phụ nữ tát rất mạnh. Nguyễn Mại lập tức bắt người này lại, khẳng định: "Chính ngươi đã ăn trộm gà nên mới tức khi bị chửi rủa thậm tệ như thế". Dân làng ai cũng khen ông sáng suốt và gọi Mại là Bao Công của Đại Việt.
Điển tích này cũng đã từng được gộp vào câu chuyện Xét xử tài tình của NSND Hoàng Dũng đóng.
Nguồn: Truyện tranh Long Thần Tướng
Phí Trực
Không những thế, ở thời vua Minh Tông, chúng ta còn có quan Hình bộ lang trung Phí Trực nổi tiếng là tỉnh táo, công tâm. Khi đó, nhà Trần đang dần suy yếu, trộm cướp nổi lên hoành hành khắp nơi. Triều đình cho quan quân truy lùng tướng cướp Văn Khánh rất ráo riết nhưng đều không thành. Một hôm, có người khai bắt được tên cướp, giải lên nộp quan và nói kẻ này chính là Văn Khánh. Ai cũng mừng vì tự dưng bắt được tên cướp sừng sỏ. Riêng chỉ có mình Phí Trực vẫn chần chừ nghi ngờ.
Ông chưa xử theo hình pháp mà cho vào tạm giam. Vua thấy vậy liền rất bức bối, chạy ra kêu: "Nó đã nhận như thế, ngươi còn nghi ngờ gì nữa mà không xử ngay đi!". Phí Trực kiên quyết không làm, tâu rằng: "Mạng người rất quan trọng, lòng thần còn có chỗ nghi ngờ, nên không thể liều lĩnh xử quyết". Vài tháng sau, quân triều đình bắt được Văn Khánh thật, vua và thái thượng lúc đó thì rất tâm đắc và thừa nhận tài năng của Phí Trực, phong ông lên chức An phủ Thiên Trường.
Hãy thử tưởng tượng một bộ phim có bối cảnh lịch sử, trong đó nói về cuộc đối đầu giữa quan hình bộ lang trung với địch thủ là một tiên phản tặc xừng xộ theo kiểu Conan và đạo chích Kid mà xem. Đó chắc chắn sẽ là một bộ phim đột phá và thú vị.
Nguồn: Comicola.com
Như vậy, có thể khẳng định bề dày văn hoá và lịch sử Việt Nam hoàn toàn có thể đọ với nền văn hoá của các nước khác khi có đầy đủ những hình mẫu nhân vật đặc trưng riêng. Những vị quan phá án tài ba này hoàn toàn có thể dùng làm tư liệu để làm phim bom tấn như cách mà người Trung Quốc đã làm với Địch Nhân Kiệt và Bao Thanh Niên, tương tự như cách Victor Vũ đã làm với Thiên Mệnh Anh Hùng.
Vùng trắng rộng lớn trong điện ảnh trinh thám Việt vẫn còn đang đợi những vị đạo diễn tài ba đến để lấp kín.