Thế giới Equilibrium - Nơi tự do cảm xúc bị xóa sổ dưới tay chàng Christian Bale

Phần lớn khán giả trẻ nhớ đến Christian Bale với vai diễn siêu anh hùng khoác bộ cánh dơi Batman/ tỷ phú Bruce Wayne trong ba phần The Dark Knight của Christopher Nolan. Song, trong nghiệp diễn của mình, người con xứ Wales cũng kịp sắm cho mình nhiều tựa phim thú vị. Trong số đó có Equilibrium (Cái Giá Phải Trả, 2002) của đạo diễn Kurt Wimmer, một bộ phim hành động không chỉ gây choáng ngợp bởi những pha cận chiến đẹp mắt, mà còn khiến người xem rung động bởi những giá trị nhân văn rất "đời" của mình.

Trong tương lai không xa, cư dân của bang toàn trị Libria bị buộc phải uống một loại thuốc nhằm "tiêu trừ" toàn bộ cảm xúc. Không những thế, việc thưởng thức hay tàng trữ các sản phẩm nghệ thuật như tranh vẽ, sách, phim ảnh,... cũng có thể bị khép vào tội tử hình. Đấy là do giới cầm quyền tin rằng mọi cảm xúc đều là nguyên nhân dẫn đến suy nghĩ tiêu cực và từ đó chiến tranh sẽ nổ ra.

Phim theo chân John Preston (Christian Bale), một thành viên cấp cao của Đội Hành pháp Grammaton Clerics. Họ đóng vai trò là quan tòa và cũng là đồ tể, sẵn sàng khai tử bất kỳ cá nhân nào bộc lộ cảm xúc. Thế nhưng, một ngày nọ, chính John lại quên dùng liều thuốc của mình. Và cũng từ đây, anh bắt đầu đặt ra những câu hỏi tự vấn lương tâm, cũng như hoài nghi về cái cỗ máy chính phủ mà anh đang thờ phụng.

Thực tế, Equilibrium vào thời điểm ra mắt đã bị các nhà phê bình chê là... thiếu chiều sâu. Do quá tập trung vào các pha cận chiến đẹp mắt mang phong cách Gun-kata (một dạng võ thuật kết hợp giữa nắm đấm và súng), Wimmer đã lơ là ở mảng kịch bản. Cốt truyện dễ đoán cùng mạch truyện tuyến tính, đầy lỗi logic là nguyên nhân khiến bộ phim không có vinh dự được đề cử Quả Cầu Vàng hay Oscar.

Tuy nhiên, thông điệp mà phim mang đến lại rất chân thực, thậm chí có lúc trần trụi. 2002 là một năm đầy rối ren của xã hội Mỹ, khi chủ đề "cyber freedom" (Tự do mạng) và "cyber rights" (Quyền trên mạng) được dấy lên dữ dội hơn bao giờ hết. Tuyên bố về Tự do Internet và Đạo luật Triển khai Băng thông rộng được ký vào cùng năm, đánh dấu sự can thiệp của Chính phủ Mỹ đến các tài nguyên trên mạng. Điều này đồng nghĩa với việc những ý kiến, những tranh luận thể hiện cảm xúc thái quá sẽ bị rà soát và ngăn chặn trước khi có biến động. Quyền tự do của con người trên Internet, cũng như ngoài đời thực cũng vì thế mà bị tác động nặng nề.

Xã hội trong tương lai của Equilibrium là một cách ví von đầy tinh tế nhưng không kém phần ám ảnh cho việc con người trong một cộng đồng bị kìm hãm mọi niềm đam mê và lý tưởng. Tại Libria, thông qua những viên thuốc con nhộng có vẻ ngoài vô hại, bộ máy chính quyền đã biến con người thành những cỗ máy không linh hồn. Một ngày trôi qua của họ chỉ có đến công sở làm việc, rồi đến tối cặm cụi về nhà nghỉ ngơi, đầu tắt mặt tối. Tệ hơn nữa, người ta làm chuyện ái ân chỉ để duy trì nòi giống, mọi đam mê hay khoái cảm mà văn học thường đề cập đều không có đất dung thân. Điều mà Kurt Wimmer muốn nhấn mạnh, rằng Equilibrium có thể chỉ là một bộ phim hư cấu, cũng có thể là tương lai không xa của chính chúng ta.

Một trong những phân đoạn gây sóng trào mạnh mẽ nhất là khi người đồng nghiệp Errol Partridge (Sean Bean) của John Preston cầm trên tay một tập thơ. Anh ta nghiền ngẫm nó bằng một ánh mắt đầy trìu mến, cái ánh mắt của con người đã lâu rồi mới được ăn lại món ăn mẹ nấu. Không cần nói, anh ta bị chính Preston xử tử trong chớp mắt. Nhưng trước khi buông bỏ cuộc sống, con người ấy đã kịp thốt lên rằng: "Một cái giá phải trả thật nặng nề. Nhưng tôi rất vui lòng chấp nhận nó" (Nguyên văn: "A heavy cost. I pay it gladly.").

Có mỉa mai không khi văn học vốn là nguồn sống, là niềm động lực để vượt qua cổng Tử thần của nhân loại trong hàng ngàn năm nay, giờ lại là lý do khiến ai đó phải chết? Chỉ đến đây, người xem đã thấy uất ức, đã thấy đau lòng. 

Và như đã thành thông lệ, có độc tài sẽ có nổi dậy. Khi chối bỏ việc uống thuốc hằng ngày, John Preston đã có dịp hiểu rõ hơn về những kẻ trước đây anh sẵn sàng nổ súng vào họ mà không chớp mắt. Cuộc nổi loạn trong Equilibrium mang một màu sắc rất riêng, rất đẹp. Nó nông nổi, ngông cuồng, nhưng chất chứa niềm kiêu hãnh của những con người đứng lên giành quyền được nói. Châu chấu đá xe vốn không bao giờ thắng, nhưng chẳng phải bản thân hình ảnh ấy đã rất oai hùng rồi sao? Họ gìn giữ từng quyển sách, từng dòng nhạc, họ bàn tán những bộ phim bằng niềm đam mê của tuổi trẻ, dẫu một số không còn trẻ nữa.

Có thể thấy khi đặt trong bối cảnh xã hội toàn cầu của những năm gần đây, Equilibrium vẫn mang nhiều tính chiêm nghiệm. Trong thời đại số hóa đầy rối ren, sự tự do luôn là một sợi chỉ mành mong manh có thể bị cắt phăng bất cứ lúc nào. Và khi sự tự do bị đàn áp, bản chất con người sẽ tự đưa ra lựa chọn: tiếp tục tin vào những lời nói dối hoàn mỹ, hay vùng lên để giành lại xúc cảm thuộc về mình.