Chỉ 40% du học sinh nhận học bổng nhà nước bồi hoàn kinh phí khi không trở về

Cử tri tỉnh Lâm Đồng phản ánh thực tế cho thấy du học sinh (DHS) Việt Nam được hưởng học bổng từ ngân sách nhà nước đi du học ở nước ngoài để phục vụ cho đất nước sau khi hoàn thành khóa học.

Tuy nhiên, phần lớn DHS sau khi tốt nghiệp đã ở lại nước ngoài sinh sống và làm việc. Vậy, Nhà nước có ban hành quyết định thu hồi kinh phí nhà nước đầu tư cho du học sinh không về nước hay không. Tỷ lệ thu hồi đạt kết quả như thế nào. Đề nghị có giải pháp để thu hồi đạt kết quả cao nhất.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cho biết việc cử người đi học ở nước ngoài có sử dụng ngân sách nhà nước (NSNN) là thực hiện đúng chủ trương đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao để phục vụ cho đất nước theo Nghị quyết số 29 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế.

Thời gian qua, Bộ GD&ĐT được giao nhiệm vụ triển khai một số đề án, chương trình học bổng Hiệp định theo thỏa thuận hợp tác giữa Chính phủ Việt Nam với các nước cử người đi học ở nước ngoài.

Thông qua các đề án, chương trình học bổng Hiệp định, các cơ quan, cơ sở giáo dục đại học (ĐH) tăng tỷ lệ giảng viên, cán bộ có trình độ thạc sĩ, tiến sĩ theo chuẩn quốc tế; chủ động giúp nhà trường cải thiện chất lượng đào tạo và đổi mới 6 phương pháp đào tạo, giảng dạy theo hướng tích cực và hiện đại. Nhiều cơ quan, tổ chức được nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, qua đó đóng góp vào việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý, công tác soạn thảo văn bản quy phạm pháp luật, xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường làm việc góp phần nâng cao quan hệ hợp tác trong và ngoài nước.

Về công tác tuyển sinh, cử đi học và quản lý DHS được thực hiện theo quy định của Chính phủ. DHS sau khi tốt nghiệp được trả về cơ quan công tác (đối với trường hợp có cơ quan công tác) và có trách nhiệm đóng góp cho đơn vị cử đi theo quy định.

Đối với trường hợp không có cơ quan công tác, một số sẽ xin tiếp tục ở lại nước ngoài học lên trình độ cao hơn, một số về nước sẽ được Trung tâm Hỗ trợ đào tạo và Cung ứng nhân lực của Bộ GD&ĐT giới thiệu việc làm hoặc giới thiệu về các cơ quan, địa phương, trường ĐH đã cử DHS đi học có nhu cầu tuyển dụng. Trường hợp DHS không hoàn thành khóa học, không thực hiện quy định của người được hưởng học bổng NSNN phải thực hiện xét bồi hoàn chi phí đào tạo theo quy định hiện hành.

Đối với DHS có cơ quan công tác thuộc diện bồi hoàn chi phí đào tạo sẽ do cơ quan quản lý trực tiếp của DHS thực hiện xử lý và thu hồi chi phí; đối với DHS không có cơ quan công tác sẽ do cơ quan nhà nước cấp học bổng cho DHS thực hiện xử lý và thu hồi chi phí. DHS được học bổng NSNN do Bộ GD&ĐT quản lý về cơ bản học xong về nước, một số không hoàn thành khóa học hoặc đã tốt nghiệp nhưng xin thôi việc hoặc chuyển cơ quan công tác.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay trong danh sách DHS phải bồi hoàn hiện nay, tỷ lệ thu hồi chi phí đào tạo đạt khoảng 40% do có DHS không có khả năng hoàn trả hoặc xin hoàn trả dần. Đối với trường hợp chưa thu hồi được chi phí, Bộ thường xuyên có văn bản nhắc nhở cơ quan quản lý trực tiếp của DHS, phối hợp các cơ quan có liên quan, Đại sứ quán Việt Nam nước sở tại, địa phương nơi DHS cư trú, cung cấp thông tin cho Cục A03 - Bộ Công an để yêu cầu DHS bồi hoàn.

Kiến nghị thêm giải pháp

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, Bộ đề xuất Chính phủ xem xét sửa đổi, bổ sung các quy định về bồi hoàn chi phí đào tạo tại Nghị định số 101 được ban hành năm 2017. Cụ thể bổ sung quy định cho phép DHS hoàn trả chi phí theo nhiều đợt phù hợp hoàn cảnh của cán bộ, công chức, viên chức và đồng thời bổ sung thêm chế tài xử phạt đối với trường hợp không chấp hành quyết định bồi hoàn chi phí đào tạo.

Việc bổ sung các chế tài xử phạt cần có sự phối hợp của các cơ quan có liên quan. Sau khi Nghị định số 101 được sửa đổi, bổ sung, các đối tượng phải bồi hoàn khác được quy định tại các Nghị định liên quan sẽ được điều chỉnh cho phù hợp, thống nhất.

Ngoài việc bổ sung thêm quy định thu hồi chi phí đào tạo, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng cần có giải pháp thu hút DHS về nước công tác.

Theo đó cần triển khai các cơ chế, chính sách đồng bộ, thống nhất từ Trung ương đến địa phương về trọng dụng, đãi ngộ đối với trí thức trẻ nói chung và đội ngũ du học sinh nói riêng; cải thiện môi trường nghiên cứu, làm việc trong nước theo hướng hiện đại, công bằng, lành mạnh và bảo đảm điều kiện làm việc thuận lợi; bố trí nguồn kinh phí thỏa đáng để thực hiện các chính sách thu hút và đãi ngộ nhân tài như trả lương, phụ cấp, nhà ở, điều kiện làm việc, xây dựng quy định hỗ trợ tài năng, khen thưởng, vinh danh, cử đi đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ.