Công việc tốn 30 phút mỗi tuần của một nữ tiến sĩ Việt và người đàn ông Nhật: Giữ hồ Gươm sạch đẹp suốt 13 năm

Đều đặn 8h mỗi cuối tuần, bà Nguyễn Thị Minh Phương (67 tuổi) đạp xe từ nhà trên phố Lý Thường Kiệt đến hồ Gươm (quận Hoàn Kiếm, Hà Nội).

Ở một góc hồ, bà lặng lẽ phân chia túi giấy, găng tay, kẹp sắt... Tất cả dụng cụ được đặt ngay ngắn dưới mặt đất, để bất kỳ người dân, tình nguyện viên có thể đến nhận. Dù không quen biết, họ sẽ đồng loạt tản đi khắp hồ Gươm nhặt rác ở các bụi cây, ven đường, dưới những chiếc ghế đá... trong 30 phút.

Sau đó, các tình nguyện quay về điểm tập kết, trên tay là những túi rác sẽ được thu gom, phân loại và chuyển đến trụ sở các dự án môi trường. Hơn một thập kỷ qua, mỗi sáng chủ nhật của bà Phương, dù nắng hay mưa, đều trôi qua như thế.

"Tôi tin chỉ 30 phút mỗi tuần là thời gian đủ và hợp lý để duy trì một phong trào xanh lâu dài", bà nói.  

Tình yêu môi trường từ người đàn ông Nhật Bản

Bà Minh Phương là tiến sĩ chuyên ngành Khí tương Thủy văn, từng công tác tại Trung tâm Dư báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia. Bà hiện là trưởng nhóm "Làm sạch đẹp hồ Gươm với Ninomiya".

Tháng 9/2012, nữ tiến sĩ tình cờ đọc một bài báo kể về người đàn ông Nhật Bản Tohru Ninomiya muốn cảm ơn Việt Nam "vì đã cho tôi cơ hội được làm việc và có thu nhập ổn định".

Ông Ninomiya sang Việt Nam từ năm 2008, làm việc cho một công ty chuyên sản xuất cao su. Trong một lần đi dọc hồ Gươm, ông thấy nhiều người tùy tiện vứt mẩu thuốc lá, ném chai nhựa... xuống vỉa hè, lòng đường, trong vườn hoa dù thùng rác công cộng được đặt ngay bên cạnh.

"Tôi nghĩ mình cần làm một điều gì đó để trả ơn và đóng góp cho xã hội Việt Nam", ông nhớ lại.

Từ tháng 3/2011, ông Ninomiya tự bỏ tiền mua túi giấy, kẹp và găng tay, rủ thêm 5 đồng nghiệp, bắt đầu nhặt rác ở hồ Gươm. Thời điểm đó, hoạt động này được duy trì hai tuần một lần, rồi chuyển đều đặn sáng chủ nhật hàng tuần từ tháng 9/2012. 

Bà Phương ấn tượng với hình ảnh người đàn ông Nhật Bản mặc áo mưa màu đỏ cặm cụi nhặt rác ở hồ Gươm. Từ tình yêu môi trường của ông Ninomiya, nữ tiến sĩ quyết định đồng hành "làm sạch đẹp hồ Gươm" từ tháng 10/2012.

Mỗi buổi nhặt rác kéo dài 30 phút, trung bình có khoảng 20 thành viên, thời điểm đông nhất tăng lên 50 - 60, trong đó có cả người Việt Nam và Nhật Bản, đa dạng độ tuổi.

Bộ dụng cụ được đặt ngay ngắn dưới mặt đất để bất cứ ai cũng có thể tham gia, từ trẻ em, học sinh, sinh viên, đến phụ huynh, người đi làm, cụ già, doanh nhân, chuyên gia…

"Chúng tôi bền bỉ nhặt rác, làm đẹp hồ Gươm bất kể nắng - mưa, chỉ gián đoạn hoạt động thời kỳ đại dịch Covid-19", bà nói.

Ông Ninomiya lý giải 30 phút là khoảng thời gian hợp lý để nhặt rác, bởi nếu kéo dài, các thành viên sẽ mệt và mất sự hào hứng, nhất là vào những ngày hè nóng bức. Hiểu được thế nào là "đủ và hợp lý", dự án của ông được mọi người quan tâm, dần mở rộng phạm vi ảnh hưởng, tác động không nhỏ tới ý thức người dân.

Những ngày đầu, nhiều người hỏi bà Phương "nhặt rác được tiền không?". Nữ tiến sĩ chỉ cười, nói đây là hoạt động tự nguyện làm sạch môi trường, để người khác nhìn vào sẽ tự cảm thấy xấu hổ mỗi khi định xả rác lung tung. 

Đầu tháng 4/2024, do tình hình sức khỏe, ông Ninomiya đã trở về Nhật Bản sau 16 năm gắn bó với Hà Nội. Ông nói đã hoàn thành sứ mệnh người khởi xướng và dẫn dắt, hi vọng thế hệ tiếp theo sẽ kế thừa và mở rộng dự án. 

"Tôi đã sống ở Việt Nam hơn 10 năm, chưa từng có ý định về nước. Nhưng do vấn đề sức khỏe, tôi phải trở về bên gia đình", ông Ninomiya tâm sự.

Gần 13 năm bền bỉ nhặt rác xung quanh hồ Gươm, bà Phương nhận thấy ý thức bảo vệ môi trường của người dân được cải thiện đáng kể, nhiều thùng rác được chính chính quyền địa phương bố trí xung quanh khu vực này. Theo bà, sự kiên trì của nhóm đã góp phần thay đổi ý thức của người dân, để họ nhận ra đằng sau mỗi ghế đá xung quanh hồ Gươm là một bãi rác có thể được lấp đầy bằng một túi giấy.

"Hình ảnh tình nguyện viên nhặt rác đã gắn liền với hồ Gươm hơn một thập kỷ", bà cho hay.

Ông Ninomiya cảm thấy vui nhất là sự thay đổi rõ rệt tại hồ Gươm. Những thùng rác thưa thớt trước đây đã được lấp đầy, xuất hiện tại mọi địa điểm xung quanh hồ.

Không chỉ người lớn, mà trẻ em cũng tham gia nhặt rác. Ông quan niệm giáo dục trẻ em là điều cốt lõi để hình thành ý thức bảo vệ môi trường. Trong đó, gia đình và nhà trường là những người định hướng trẻ hình thành hoạt động nhặt rác mỗi ngày.

"Nhờ hoạt động này, tôi quen biết nhiều người bạn tốt tại Việt Nam. Tôi biết ơn những người Việt nhiệt tình, nhiệt huyết đã đồng hành cùng tôi trong các hoạt động tình nguyện thời gian qua", ông nói.

Bảo vệ môi trường không phải là nhiệm vụ của riêng ai, mà là sự chung tay của cả cộng đồng

Sau mỗi buổi nhặt rác, bà Phương chụp lại những bức ảnh như một cách ghi lại sự đổi thay của con người và hồ Gươm. Có những gương mặt già đi, trẻ con lớn lên, bốn mùa xoay vần năm này qua năm khác; có người gắn bó với nhóm từ khi chưa lập gia đình đến khi đã lấy chồng, sinh con; có những em bé theo bố mẹ nhặt rác từ khi mới 5,6 tuổi giờ đã vào trung học cơ sở.

Đã có những lúc nữ tiến sĩ cảm thấy mệt mỏi hay bận việc cá nhân, nhưng bà luôn coi đây là việc quan trọng và ưu tiên dành thời gian tham gia. Bà tin rằng dù chỉ là một hành động nhỏ nhưng nếu kiên trì chắc chắn sẽ tạo ra sự thay đổi lớn.

Đến nay, bà đã thực hiện được nguyện vọng "khi ông Ninomiya về nước, chúng tôi sẽ tự làm sạch đất nước của chúng tôi", quyết tâm duy trì hoạt động nhặt rác hàng tuần như cách mà người sáng lập đã "trả ơn Việt Nam" suốt những năm tháng qua. 

"Khi tôi không còn đủ sức khỏe để làm nữa thì sẽ có người tiếp nối "ngọn lửa" trách nhiệm này, bởi bảo vệ môi trường không phải là nhiệm vụ của riêng ai, mà là sự chung tay của cả cộng đồng", bà tâm sự. 

Trong một buổi gặp gỡ, đại diện UBND quận Hoàn Kiếm cho hay trân trọng tình yêu của ông Ninomiya đối với hồ Gươm và Hà Nội. Nhóm nhặt rác do ông thành lập đã góp phần không nhỏ vào công tác bảo vệ môi trường, như một tấm gương để người dân nâng cao trách nhiệm và ý thức.

Sau khi ông về nước, quận Hoàn Kiếm đã có những phương án phối hợp cùng bà Phương và nhóm để lan tỏa ý thức bảo vệ môi trường. Quận cũng đã triển khai đề án phân loại rác tại nguồn, phát triển hệ sinh thái tự nhiên tại phường Chương Dương và Phúc Tân, xây dựng dự án môi trường với sự tham gia của các chuyên gia nhật Bản.

Chính quyền hi vọng trong tương lai, ông Ninomiya sẽ có những giải pháp hỗ trợ Việt Nam trong việc cải thiện môi trường không chỉ riêng tại quận Hoàn Kiếm mà còn ở các địa phương khác, dựa vào những kinh nghiệm trong khoảng thời gian sinh sống và làm việc tại Việt Nam.

"Tôi mong rằng một ngày nào đó khi quay trở lại Việt Nam, ông Ninomiya sẽ hài lòng với những thay đổi tích cực của môi trường", bà Phương nói.