"Trạng Quỳnh", đạo diễn Đức Thịnh và giấc mơ về thời kỳ "mì ăn liền" của điện ảnh Việt

Đạo diễn Đức Thịnh hiện lên trong bài phỏng vấn của mình như một người đàn ông mơ mộng. Anh mơ về thời đại của phim Việt 20 năm về trước. Khi mà nhà nhà người người ném đá là "mì ăn liền" và các nhà phê bình thì mỉa mai nghĩ ra hẳn một dòng phim gọi là "phim thị trường" dành cho phim Việt, thì Đức Thịnh lại tin rằng đó là bước mở đầu cho một phong cách riêng của nền điện ảnh nước nhà. Cho đến giờ anh vẫn tin như vậy!

Có lẽ vì vậy mà cho đến giờ phim của anh vẫn mang hơi hướng của dòng phim thị trường. Nghĩa là phim làm ra nhắm đến doanh thu là chính chứ những giá trị nghệ thuật của phim thì... từ từ rồi tính. Đó chính là tiêu chí của dòng phim "mì ăn liền" ngày xưa, khi các phim điện ảnh được làm ra là để nhắm đến khán giả và cùng mục tiêu là tạo thói quen ra rạp vì phim Việt cho khán giả. Điều này chính ra lại là một nhận định khá thức thời của đạo diễn Đức Thịnh, vì hiện nay khi nhắc đến phim Việt nhiều người vẫn bĩu môi với câu nói đầu môi: "Tôi tẩy chay phim Việt".

Đạo diễn Đức Thịnh thể hiện rất rõ ràng quan điểm của mình làm phim là để tạo cho khán giả thói quen chào đón phim Việt và đồng thời vẫn phải không ngừng tìm cách nâng tầm phim Việt về cả chất lượng sản xuất lẫn nội dung. Anh gửi gắm rất nhiều hy vọng và tâm huyết của mình vào Trạng Quỳnh, dự án phim sắp ra mắt của mình vào dịp Tết Nguyên Đán năm nay.

Phong cách làm phim của anh thay đổi liên tục, anh giải thích như thế nào về việc đó?

Thực sự thì chỉ có màu phim thay đổi thôi, chứ phong cách của tôi không thay đổi. Phim của tôi luôn có một thông điệp rõ rệt và đan xen sự hài hước cho nó thú vị chứ không quá căng thẳng và cầu kỳ về mặt kỹ xảo. Chúng đơn giản là những bộ phim dễ xem, dễ cảm và dễ cười. Tất cả những bộ phim của tôi đều như vậy từ Ma Dai đến Già Gân, Taxi Em Tên Gì, Siêu Sao Siêu Ngố và bây giờ là Trạng Quỳnh. Tuy nhiên phim của tôi có pha một chút chính luận trong đó.

Mặc dù có yếu tố chính luận nhưng tôi không quá lo về việc phim bị nghiêm túc khi chiếu vào dịp Tết. Kịch bản của tôi đã được cân bằng bởi nhiều yếu tố hài hước, khi xem sẽ thấy rất nhẹ nhàng và đáp ứng được phần nhiều tâm tư của khán giả.

Thường các đạo diễn sẽ đi theo phong cách phim của riêng mình, các thể loại phim của anh thì thay đổi. Tại sao lại như vậy?

Tôi tập trung vào việc truyện phim của tôi phải dễ hiểu, không đao to búa lớn và dễ cảm nhận. Nói chung nó phải gần gũi, ai xem cũng hiểu được. Vì tôi quan điểm là khi người ta dễ hiểu và dễ cảm được phim của mình thì mình mới truyền tải được thông điệp của mình một cách rõ ràng nhất. Nếu phim mà quá nặng nề, khó hiểu thì người ta sẽ không hiểu được thông điệp của mình.

Vậy thì quan điểm của anh về một công thức làm phim thành công là như thế nào?

Theo tôi quan điểm bây giờ vẫn thích những gì nhẹ nhàng và thư giãn. Thứ nhất là tôi cũng muốn phim thắng về mặt doanh thu. Vì nếu thắng mới có cơ hội làm phim sau, dạo này công ty của tôi cũng đã có chủ trương nâng dần cái tầm nghệ thuật trong tác phẩm lên. Nhưng chúng tôi thực hiện từng chút một chứ không phải đùng là đã có phim nghệ thuật ngay. Chứ không làm một phim quá nặng ngay từ bây giờ.

Anh có nghĩ "Siêu Sao Siêu Ngố" có mang lại đủ động lực để anh thực hiện kế hoạch đó chưa?

Tôi đang làm đấy thôi! Với dự án Trạng Quỳnh nè! So với Siêu Sao Siêu Ngố, kinh phí làm phim của Trạng Quỳnh đã dội lên gấp đôi, công việc cũng cực nhọc gấp đôi.

Những phim sau Siêu Sao Siêu Ngố tôi vẫn muốn đạt được một sự đầu tư nhất định về mặt bối cảnh, kịch bản và yếu tố nghệ thuật. Tuy nhiên tôi vẫn muốn đáp ứng được yếu tố thương mại. Đến khi thị trường có thay đổi thì tôi sẽ có nhiều thay đổi hơn trong những bộ phim của mình.

Việc anh luôn cân nhắc yếu tố thương mại như vậy, anh có nghĩ rằng sẽ có những đánh giá rằng mình luôn chạy theo lợi nhuận không?

Những phim của tôi thì khán giả luôn phải trả tiền để vào xem mà, dĩ nhiên là có yếu tố thị trường, lợi nhuận trong phim của tôi rồi! Đối với tôi, khán giả chính là khách hàng và tôi phải luôn nghiên cứu cách làm phim để khiến cho khán giả cảm thấy thỏa mãn, và vui vẻ sau khi xem xong. Nhiều người cho rằng chuyện đó rất dễ, nhưng theo tôi chuyện đó rất khó. Thậm chí, nó còn khó hơn là làm một phim không đặt vấn đề thương mại. Tôi không có gì phải mắc cỡ hay xấu hổ khi người ta nói phim Đức Thịnh là phim thị trường hay phim thương mại. Vì đối với tôi làm phim thương mại khó lắm!

Có thời điểm nhiều người trong nghề, giới phê bình đưa ra nhiều ý kiến trái chiều xoay quanh thành công của "Siêu Sao Siêu Ngố". Anh có chia sẻ gì không?

Tôi chỉ thấy một số ý kiến cho rằng thành công của phim là một sự may mắn. Không biết có may mắn thật không, mà chỉ biết rằng ekip của tôi đã phải thực sự nỗ lực khi thực hiện phim. Từ tổ đạo diễn, tổ biên kịch, tổ bối cảnh, tổ diễn viên đều nỗ lực 200% đến ngày cuối cùng. Nếu có sự may mắn, thì sự may mắn đó đến từ công sức và sự cố gắng của rất nhiều người và tôi rất tự hào về điều đó. Còn giới chuyên môn có thể có đánh giá, đó là điều bình thường. Vì nhiều phim bị đánh giá thấp về chuyên môn nhưng lại đạt thành công về thương mại.

Tuy vậy nhưng tôi lại là người rất lắng nghe ý kiến của những nhà lý luận, phê bình. Nhưng tôi cũng biết chọn lọc những góp ý mang tính xây dựng và những góp ý đả kích. Vì cuối cùng thì khán giả mới là người cho thấy sự thành công của phim.

Một số ý kiến cho rằng "Siêu Sao Siêu Ngố" là một cột mốc… đi xuống của nền điện ảnh Việt. Anh nghĩ thế nào về điều đó?

Để giải thích cho chuyện này thì phải quay về thời hai mươi mấy năm về trước. Chúng ta từng có một nền điện ảnh “mì ăn liền”, nền điện ảnh đó từng hứng chịu vô vàn gạch đá, đả kích. Cho nên chúng ta phải mất thêm thời gian thay đổi phong cách làm phim để mãi cho đến tận bây giờ mới có một nền điện ảnh ổn định.

Nhưng theo tôi, nếu chúng ta xây dựng nền điện ảnh riêng từ nền tảng chính là từ kiểu làm phim “mì ăn liền” như hồi đó thì bây giờ ngành điện ảnh của chúng ta đã có phong cách rất khác và tiến xa hơn.

Theo quan điểm của tôi, thì không có bộ phim nào có thể lôi nền điện ảnh đi xuống cả. Điều đó không phụ thuộc vào chỉ một bộ phim. Nếu chúng ta muốn kéo nền điện ảnh đi lên, trước mắt chúng ta phải đưa được khán giả ra rạp cái đã. Chúng ta phải ước mơ lớn nhưng vẫn phải thực tế. Khán giả phải có thói quen trả tiền vé ra rạp cái đã thì chúng ta mới tính đến chuyện nâng tầm điện ảnh được.

Tại sao anh lại quyết định bẻ lái sang hướng làm phim cổ trang mà không làm lại từ những thể loại trước đó mà anh đã có kinh nghiệm? Anh hoàn toàn có thể làm những phim hài lãng mạn khi đã có nhiều kinh nghiệm trong mảng này kia mà?

Thật ra phim của Đức Thịnh nó vẫn có điểm chung đó là vừa hài hước vừa mang được thông điệp, không có gì thay đổi cả. Nhưng lần này tôi lại tìm được chất liệu kể chuyện mới từ câu chuyện của Trạng Quỳnh. Nhắc tới nhân vật này thì không ai mà không biết, đó là một người hay chọc ghẹo đám nhà giàu phách lối.

Trong phim kể về quá trình ba người bạn Quỳnh, Điềm, Xẩm đi tìm công lý minh oan cho thầy đồ, người thầy ngày xưa của mình và đan xen với những tình huống hài hước. Tuy đây không phải là một dạng phim gọi là “thế mạnh” của tôi, nhưng tôi phải bắt tay vào làm phim này thì tôi mới biết được nó có phải là điểm yếu của mình hay không. Nhiều khi đây cũng là một thế mạnh khác của tôi thì sao?

Anh cho rằng điều gì ở "Trạng Quỳnh" sẽ khiến phim trở nên nổi bật trong mùa Tết năm nay?

Ngoài bối cảnh cổ trang ra thì nó còn nằm ở nhân vật, là một hình ảnh có thật trong dân gian. Người xem một phần đều biết về nhân vật này nhưng phim lại có những tuyến nhân vật mới, những yếu tố mới khiến khán giả hứng thú khi ra rạp. Tôi cũng cố gắng mô phỏng lại những yếu tố mang tính lịch sử như ngày đi thi trạng nguyên hay tái hiện lại bầu không gian phong kiến v.v… Trong mùa Tết mà tái hiện lại được những điều đó thì tôi nghĩ rằng cũng khá đặc biệt.

Cho tới giờ mọi người vẫn đang tự hỏi lý do gì anh lại mạo hiểm chọn Quốc Anh cho vai nam chính?

Thật ra tôi vẫn luôn đau đáu về chuyện này. Khi mà nói tới điện ảnh, thì trước giờ tôi bán vé toàn nhờ những gương mặt danh hài. Chưa có một gương mặt điện ảnh nào thực sự đại diện cho nền điện ảnh, tên tuổi có sức nặng ở phòng vé. Thực sự tôi và công ty của mình đang muốn tìm kiếm những gương mặt mới. Trạng Quỳnh là một cơ hội để tôi làm việc đó, tìm kiếm một gương mặt điện ảnh thế hệ mới. Chọn một danh hài vào vai Trạng Quỳnh thì không có gì đặc biệt cả. Vì vậy mà tôi đã chọn Quốc Anh, một gương mặt khá đẹp trai và sáng sủa vào vai chính. Tôi biết chắc Quốc Anh chưa phải là diễn viên giỏi và hoàn toàn non trẻ. Nhưng tôi trước hết là nhìn thấy cậu ấy có nhân diện dễ gây cảm tình. Đó chính là điều đầu tiên cần có ở Trạng Quỳnh, một nhân vật thông minh, đáng yêu và quậy phá. Nhưng cậu ta quậy phá tới đâu người ta cũng không giận lâu được vì cậu ta có duyên và cả… đẹp trai nữa.

Tôi đã nói chuyện với Quốc Anh nhiều và tìm hiểu cậu ấy. Tôi sửa từng điểm yếu của cậu ấy mỗi khi tôi phát hiện ra hoặc tôi sẽ tìm một hướng khác để khai thác yếu điểm đó. Ví dụ rằng ở Quốc Anh chưa có cái gọi là “lợi khẩu”, là khả năng nhả thoại của một diễn viên đã quen với màn ảnh và sân khấu. Thế nên tôi mới có ý tưởng rằng xây dựng một Trạng Quỳnh với thói quen ăn nói ngắn gọn và xử án một cách dứt khoát, nhanh gọn lẹ chứ không dài dòng ở trong phim.

Tôi vẫn thấy tính mạo hiểm của mình trong quyết định đó chứ! Nhưng tôi nhìn đi nhìn lại vẫn thấy đó chính là quyết định tốt nhất. Tôi bắt buộc phải rèn luyện và hướng dẫn cậu ấy thôi. Trong những ngày quay phim, tôi đã phải luôn theo dõi và hướng dẫn cậu ấy mỗi ngày kể cả khi đi quay lẫn khi đã về nghỉ giải lao. Nhớ ngày đầu tiên quay ở Huế, lần đầu cậu ấy ra phim trường nên còn rất háo hức với không khí làm việc ở đó, vì thế nên để cậu ấy quen dần với việc diễn xuất, chúng tôi đã sắp xếp đưa những phân cảnh dễ, không cần thoại lên quay trước. Và những ngày hôm sau khó hơn những ngày trước một chút.

Ngoài ra, ở Quốc Anh có một nét diễn xuất rất duyên. Có một số cảnh quay cậu ấy thể hiện rất dễ thương. Vấn đề là cậu này không biết diễn, thế nên những gì cậu ta thể hiện trên máy quay hoàn toàn là chân thật và do cậu ta thể hiện những gì mình hiểu về nhân vật. Những khi cậu ấy không hiểu về phân đoạn nào thì tôi cũng có thể nhận ra ngay mà ra tay hướng dẫn thêm. Nói chung cậu ấy diễn khá đơn giản, nhưng lại rất tự nhiên và xem rất dễ chịu. Đối với tôi, Quốc Anh không phải diễn dở, mà là chưa biết diễn. Nhưng đó lại là thế mạnh riêng của cậu ta khi tôi có thể hướng dẫn cậu ấy theo hướng mình muốn.

Đối với anh thì dàn diễn viên chính Trấn Thành và Nhã Phương là hai cái tên khá ăn khách. Dường như anh đã có tính toán trong khâu casting?

Đối với Trấn Thành thì tôi mời cậu ấy không phải vì lí do ăn khách đâu! Mà vì cậu ấy quá hợp với vai Xẩm. Cứ như Xẩm được viết riêng cho cậu ấy vậy đó, Trấn Thành diễn rất tiết chế, không nói lung tung và lăng quăng trên trường quay. Cậu ấy diễn một cách điềm đạm và vui tươi, khiến tôi thấy rất dễ chịu khi xem phim.

Còn Nhã Phương thì cực kỳ phù hợp với hình mẫu thiếu nữ đằm thắm ngày xưa. Tuy rằng vai diễn của Phương ở phim này có ít đất diễn hơn hai vai chính còn lại nhưng cô ấy vẫn tỏ ra cực kỳ hợp với vai diễn và thể hiện phần của mình khá tốt.

Ngoài Quốc Anh thì hai vai diễn còn lại là Trấn Thành và Nhã Phương cũng hay gặp những ý kiến trái chiều về diễn xuất. Anh có cho rằng mình đang đánh liều với cả ba vai chính của phim?

Không tôi không nghĩ vậy! Trấn Thành lên hiện trường diễn rất biết tiết chế và duyên dáng. Nhã Phương cũng nhập vai khá ngọt và không hề xảy ra khó khăn nào trong suốt quá trình quay. Tôi đã khá hài lòng với diễn xuất của cả hai, đôi lúc hai người này chỉ cần diễn một phát là tôi ưng ý với cảnh quay đó luôn chứ không phải quay đi quay lại nhiều lần.

Tôi nghĩ một phần người diễn viên có thể hiện được vai diễn của mình không phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Một phần là họ có chọn được vai diễn hợp với mình hay không và một phần còn lại phụ thuộc vào các vai diễn còn lại trong phim đó họ có tương tác được với nhau hay không. Công Dương cũng vào vai phản diện khá tốt và khá thú vị, nếu các bạn xem phim sẽ thấy.

Mặc dù Nhã Phương và Trấn Thành là hai khuôn mặt ăn khách, nhưng đối với tôi việc mời hai người này không có ý nghĩa nhằm vào doanh thu. Mà lý do chính là vì họ cực kỳ hợp với vai diễn mà tôi dành cho họ. Khán giả ngày nay đã thay đổi rồi! Họ không còn đi xem phim chỉ vì tên tuổi nữa mà còn nhiều yếu tố khác có thể khiến họ muốn ra rạp. Ví dụ như họ xem trailer, họ tìm hiểu về nội dung phim rồi mới quyết định có muốn xem phim đó ngoài rạp hay không.

Trong năm nay, anh là một trong những đạo diễn sở hữu một dự án phim đạt doanh thu trăm tỷ. Liệu anh có trông đợi như vậy với "Trạng Quỳnh"?

Tôi luôn mong rằng phim sau của mình phải tiến bộ hơn phim trước, ít nhất là về doanh thu hoặc về chuyên môn. Mặc dù thành tích của Siêu Sao Siêu Ngố khá cao, nhưng đó cũng là thách thức khó để vượt qua. Nhưng Trạng Quỳnh cũng vẫn có cơ sở để vượt qua Siêu Sao Siêu Ngố, mặc dù là về mặt thị trường thì năm nay khó có thể làm được điều đó. Cả hai phim, phim nào cũng có những cái duyên riêng. Phim Trạng Quỳnh có cái duyên theo kiểu… xưa và cũng có chút tinh tế hơn. Thế nên tôi vẫn tin là phim sẽ làm được. Mình phải có hy vọng và niềm tin. Làm nghề này không tự tin thì sẽ không làm được gì cả!

Anh có gặp trở ngại gì trong quá trình thực hiện phim này không?

Trở ngại đầu tiên có lẽ là ở việc sắp xếp lịch trình cho các diễn viên. Các diễn viên đều bận rộn khá nhiều với lịch trình riêng của mình nên việc sắp xếp sao cho các nhân vật có thể cùng quay một cảnh với nhau là rất khó. Việc sắp xếp được cho cả ba người quay cùng nhau được cho hết phim thực sự đối với tôi là một thành công.

Ngoài ra thì tôi còn bị trở ngại ở chỗ nhiều người so sánh Trạng Quỳnh với thể loại phim lịch sử. Nhưng thật ra không thể so sánh như vậy, vì Trạng Quỳnh là phim hài dân gian, khác hoàn toàn với phim lịch sử chứ! Đối với dòng phim lịch sử thì chúng ta cần phải chính xác về sự kiện, phục trang và thời gian nhưng đối với phim hài dân gian thì điều quan trọng là phải thể hiện được những nhân vật nổi tiếng đã được truyền trong dân gian chứ mặt phục trang và độ chính xác lịch sử phải được đo bằng một thước đo khác.

Bối cảnh cũng rất khó, những nội cảnh cung đình đôi khi cũng phải phục dựng rất phức tạp chi phí đội lên rất cao. Ngoài ra thì phục trang của nhân vật cũng rất hao tốn, vì không thể may hoàn chỉnh toàn bộ phục trang cho các nhân vật được mà đôi lúc phải đi thuê…

Tôi thì thấy thà mình đầu tư vào nội dung phim, lôi cuốn người xem vào một cốt truyện thú vị còn hơn là đầu tư hết vào bối cảnh hay phục trang. Chi phí để thực hiện những yếu tố đó sẽ trở nên quá lớn nhưng nếu nội dung không có gì thì sẽ như một cái áo quá rộng nhưng không ai có thể mặc vừa.

Độ tự tin và đánh giá của anh khi dàn diễn viên phụ thì quá nổi trong khi diễn viên chính thì lại quá tay mơ là như thế nào?

Tôi có kinh nghiệm làm việc với các diễn viên. Tôi luôn tìm hiểu mỗi diễn viên cũ và nghiên cứu diễn viên mới để đưa ra cách cân bằng giữa mọi người trong khi diễn. Tôi có nói với các diễn viên khác rằng Quốc Anh vẫn là người mới, mọi người thong thả để em nó có thể bắt kịp.

Chúng tôi cũng tập với nhau và đưa ra những quy ước để Quốc Anh bắt nhịp được với các diễn viên cũ. Có thể là bằng việc luyện tập hoặc có thể là bằng việc giao tiếp giữa hai diễn viên với nhau. Có phân cảnh Trấn Thành và Quốc Anh đã phải luyện tập rất nhiều chỉ để cả hai nắm được cái “nhịp” khi diễn xuất. Dĩ nhiên là Trấn Thành bắt nhịp được rất nhanh nhưng quan trọng là cậu ấy vẫn kiên nhẫn chờ bạn diễn của mình vào được nhịp.

Đôi khi tôi phải áp dụng vài thủ thuật như phải chích một cây kim vào Quốc Anh khi cậu ấy diễn cảnh nổi giận, để cậu ấy thể hiện được sự nổi giận và phong thái của nhân vật lúc đó. Tuy Quốc Anh có khá nhiều cảnh khá hỏng. Một số thoại khá dài nên cậu ấy gặp phải khó khăn. Nhưng cuối cùng thì vẫn có cách để hướng dẫn cậu ấy được thôi.

Anh có gặp trở ngại gì khi đi quay mà chị Thúy ở nhà đang có thai ?

Có chứ! Nhã Phương lúc đi quay có tin đồn là cô ấy cũng có thai, chuyện ấy tôi không biết nhưng tôi biết chắc là bà vợ tôi ở nhà đang có thai. Thúy đối với điện ảnh và tôi, chính là người đã se duyên cho mối quan hệ này của cả hai. Do đó sự nghiệp điện ảnh và công ty của tôi do một tay cô ấy tham gia khá nhiều. Bây giờ cô ấy phải chăm con rồi nên tôi phải chăm quán xuyến việc công ty hơn. Khi cô ấy có em bé cũng vậy, tôi cơ bản là chăm chỉ hơn thôi!

Cám ơn anh đã chân thành chia sẻ trong buổi phỏng vấn hôm nay, chúc anh và gia đình sắp tới sẽ đạt nhiều thành công trong cuộc sống và công việc!